TITEL : “STA OP!: (STApsgewijs Onwelbevinden en Pijn bij dementie de baas!)”

AUTEUR(S) : M.J.C. Pieper, W.P. Achterberg, A.L. Francke, E.J.A. Scherder en J.T. van der Steen. Universitair Netwerk Ouderenzorg VUmc, LUMC, Nivel, VU en het EMGO+ instituut. 2011.

Een grootschalig en langdurig project doet onderzoek naar de stapsgewijze beoordeling en behandeling van onbegrepen gedrag en pijn bij ouderen met dementie in verpleeghuizen. STA OP! is een nieuwe, innovatieve benadering om de behoeften van mensen met dementie te beoordelen en te behandelen; een op de individuele bewoner afgestemd, systematisch instrument waarmee zorgmedewerkers onderliggende oorzaken van probleemgedrag kunnen ontrafelen en behandelen. Startpunt vormt het gedrag ofwel de gedragsverandering.

Verzorgenden, activiteitenbegeleiders, psychologen en artsen op tien PG- afdelingen in verschillende verpleeghuizen worden geschoold in het werken met de methode. Bij de start van het onderzoek, na drie maanden en na zes maanden wordt het gedrag van alle bewoners geobserveerd en beoordeeld. Binnen het onderzoek wordt gebruik gemaakt van verschillende observatieschalen voor onder andere pijn, depressie, gedrag en kwaliteit van leven. De effecten op gedrag en pijn op de afdelingen waar de methodiek is geïmplementeerd, worden vergeleken met 10 controle-afdelingen. De dataverzameling is nog gaande, maar de eerste evaluaties zijn zeer positief.

Met behulp van de methode wordt stapsgewijs nagegaan of er sprake is van lichamelijke en/of psychosociale problemen, er in alle basisbehoeften is voorzien en of er storende omgevingsfactoren aanwezig zijn die mogelijk ten grondslag liggen aan het gedrag. De meest voorkomende oorzaken van gedragsproblemen worden systematisch geanalyseerd en aangepakt. Dit model gaat ervan uit dat het vermogen van een demente bewoner om zijn behoeften en zijn ongemakken te beschrijven achteruitgaat, naarmate de dementie vordert. Behoeften waaraan niet wordt voldaan maakt de persoon met dementie dan veelal kenbaar via zijn gedrag. Dit gedrag wordt door de omgeving vaak niet begrepen als uiting van ongemak, pijn of ander leed. De methode maakt gebruik van een breed arsenaal aan bewezen effectieve therapeutische opties, variërend van comfort-interventies, aanpassingen van de omgeving en de dagstructuur, tot pijnmedicatie. Uit de evaluaties van de trainingen blijkt, dat zorgmedewerkers zich minder machteloos voelen en dat deze stapsgewijze aanpak hen concrete houvast geeft in de omgang met deze complexe situaties. De dataverzameling is nog bezig, maar voorlopig concluderend lijkt STA OP! een goede en werkbare methode om onbegrepen gedrag, pijn en gedragsveranderingen effectief te lijf te gaan. Het geeft de verzorgenden handvatten om met deze complexe problematiek om te gaan.