TITEL : “Spirituality at the End of Life: Conceptualization of Measurable Aspects - a Systematic Review.”

AUTEUR(S) : M.J.H.E. Gijsberts, M.A. Echteld, J.T. van der Steen, M.T. Muller, R.H.J. Otten, M.W. Ribbe en L. Deliens. EMGO/VUmc, Vrije Universiteit Amsterdam en Vrije Universiteit Brussel. 2011.

Dit onderzoek is er op gericht om het concept van spirituele zorg te verhelderen. Spirituele zorg vormt een belangrijk onderdeel van palliative zorg, maar heeft geen duidelijke definitie. Deze studie richt zich op de belangrijkste dimensies van spiritualiteit, gebaseerd op bestaande meetinstrumenten die spiritualiteit meten bij mensen aan het eind van hun leven. Het model dat de onderzoekers hebben ontwikkeld om het begrip te verhelderen, kan onderzoekers helpen en kan eveneeens zorgverleners helpen om spirituele zorg te verlenen en in te plannen.

Er is systematisch literatuuronderzoek verricht, daarin zijn publicaties tussen 1980 en 2009 bestudeerd met de focus op instrumenten die de spiritualiteit bij het levenseinde hebben gemeten. In de 36 artikelen die geselecteerd werden, zijn 24 meetinstrumenten geïdentificeerd. Negen instrumenten zijn uiteindelijk gebruikt om een model te ontwikkelen en verschillende dimensies van spiritualiteit vast te stellen.

Dit onderzoek verheldert het concept spiritualiteit bij het levenseinde. Spiritualiteit bij het levenseinde is, naast fysieke en psychosociale zorg, het derde belangrijke domein bij palliatieve zorg. Bij een naderend levenseinde gaan spirituele vraagstukken vaak een grotere rol spelen en een goede ondersteuning hierbij is belangrijk voor de cliënt en zijn naasten. Het belang van aandacht voor spirituele vraagstukken bij het naderende levenseinde, wordt breed gedragen. Het concept zelf, de definitie ervan, maar ook de invulling daarvan in de praktijk zijn echter veelal nog onduidelijk en vaag. Deze onduidelijkheid geeft zowel onderzoekers als medewerkers uit de praktijk weinig houvast in het onderzoeken of verlenen van spirituele ondersteuning in de laatste levensfase. Door middel van het literatuuronderzoek hebben de onderzoekers een conceptueel model van spiritualiteit ontwikkeld met verschillende dimensies. De eerste dimensie is 'Spiritueel welzijn' met daarin bijvoorbeeld betekenisgeving, vrede, acceptatie, dankbaarheid, vervulling. De tweede is 'Sprituele cognitieve gedragscontext' met daaronder religieuze of spirituele overtuiging, religieus of spiritueel handelen en spirituele of religieuze relaties. De derde is 'Spirituele aanpassing' met daarin het totaal aan vermindering van stress en het verhogen van het spiritueel welbevinden door middel van de eerste twee dimensies. De drie dimensies zijn onderling met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar.
Het model heeft een toegevoegde waarde omdat het alle relevante aspecten van spiritualiteit dekt en daarmee een duidelijk alternatief biedt. Daarnaast is het ontwikkeld vanuit empirische studies. Hierdoor zijn de dimensies zowel abstract als praktisch toepasbaar. Dit kan bijdragen aan meer begrip van het belang en de invulling van spiritualiteit bij een naderend levenseinde en hoe dit verandert bij achteruitgang van de cliënt.